گرفتگی صدا و پیشگیری از آن

*جاوید عباسی فلاح – در این نوشتار به علل گرفتگی صدا در شرایط مختلف و راهکارهای آن می پردازیم. گرفتگی صدا یکی از دغدغه های اصلی خوانندگان است و همیشه این نگرانی همراه آنها بوده که چگونه از صدای خود مراقبت کنند.

محمود محمودی خوانساری

صدای انسان در مواجهه با شرایط مختلف ممکن است، دچار گرفتگی های حاد و مزمن شود. در شرایطی مانند سرماخوردگی،داشتن استرس، ترشح معده،خستگی،عصبانی شدن، داد و فریاد زدن، قرار گرفتن در معرض هوای آلوده، خوردن غذاهای حساسیت زا، چرب و مایعات سرد ( هرچند بر اساس آناتومی حنجره و اظهار نظر پزشکان متخصص، مسیر بلع غذا با مسیر تارهای صوتی جدا بوده و مواد غذایی و نوشیدنی ها هیچ گاه در تماس با تارهای صوتی قرارنمی گیرند)و موارد دیگر ممکن است دچارگرفتگی شود.

جاوید عباسی فلاح

بنابراین مراقبت از صدا بسیار دشوار و هزینه بر است و در مقابله با این موارد باید به گونه ای اقدام شود تا صدا آسیب ندیده و همیشه در بهترین وضعیت و آماده بهره بردای باشد.

علل گرفتگی صدا و راهکارهای پیشگیری از آن را می توان در چند بخش بررسی کرد:

بخش اول: رفتار خواننده ها  

این مساله ناشی از رفتار خود خواننده ها هستند و به دلیل تمرین و خواندن نادرست دچار گرفتگی صدا می شوند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

* نبودن صدا در جای اصلی خود: بسیار مشاهده می شود که بنا به دلایل مختلف صدای خواننده ها در جایی غیر از محل اصلی صدا تولید می شود که می تواند به دلیل آموزش نادرست از طرف هنـرآموز، تقلید کورکورانه و الگو پذیری از نحوه خواندن اشتباه خواننده های دیگر بنا به دلایل مختلف و موارد دیگر باشد که در این صورت برای جلوگیری از آسیب و گرفتـگی باید از این موارد دوری نماید.

*بی اطلاعی از محدوده صوتی و خواندن بالاتر از محدوده صوتی:

 آگاهی نداشتن از محدوده، ساختار صوتی، حنجره،  قابلیت، توانایی و ویژگی های آن برای هر خواننده ضروری و در اولویت آموخته های هر هنرجو است که معلم آواز باید آگاهی لازم رادراختیار خواننده بگذارد یا خود خواننده با کسب دانش و تجربه به این موضوع دست یابد.  

در این چند دهه به دلیل پراکندگی آموزش و نبود نظارت در آموزش و اجرا، سیاست های نادرست در خصوص موسیقی و آموزش نامناسب، تقلید، انحصار،تک صدایی شدن، مافیایی شدن و ده ها مورد دیگر، تمایل به فریاد زدن و جیغ و خواندن در نت های خارج از محدوده صوتی در خواننده ها بسیار زیاد شده است، در حالی که از بین خواننده های نسل قبل از۵۷ و چند مورد پس از آن به ندرت خواننده ای پیدا می شود که در برخی آثار اوج بخواند که تناسبی با رنگ صوتی محدوده بم و میانی او نداشته باشد.

نمونه بارز آن استاد بنان است که به جز یک مورد که با استاد ظلی در دسـتگاه چـهارگاه رقابت می کنند که بعدها استاد بنان اظهار می کنند که برای رو کم کردن استاد ظلی این آواز را بالا خوانده اند، دیگر موردی یافت نمی شود که ایشان بیشتر از حد صدای طبیعی و زیبای خود، گوشه یا جمله ای بخوانند، در حالی که می توانستند بخوانند،ولی با آگاهی دقیق از این موضوع که حتی ربع پرده بیشتر یا بالاتر از حد قابل قبول، در مجموع کار ایشان تاثیر خوبی نخواهد گذاشت.

پس از پیشنهاد استاد مرتضی نی داوود از اوج خوانی پرهیز نموده و روی سایر ویژگی های صدا تمرکز کردند و واضح است اگر به این نکته توجه نمی کردند و اوج خوانی خارج از معمول را ادامه می دادند، دیگر بنان و صدای مخملی و زیبا و دلنشین او وجود نداشت و همین طور خواننده های دیگر از جمله شهیدی، قوامی، ایرج، گلپا، وفایی، دردشتی، نادر گلچین و غیره نیز در این مورد بسیار هوشمندانه و دقیق عمل کردند.

بنابرین یکی از علت های گرفتگی صدا، خواندن بالاتر از محدوده صوتی است که خواننده ها باید نهایت دقت و حساسیت را در این مورد داشته باشند و در آموزش باید مربی به هنرجو گوشزد کند و در اجرا نیز باید آهنگساز با آگاهی از محدوده صوتی خواننده، کار را متناسب با صدای خواننده، تنظیم و هماهنگ نمایند. در صورت رعایت نکردن این موضوع دچار گرفتگی خواهد شد و اگرتداوم پیدا کند، دچار عارضه های طولانی مدت یا دائمی وآسیب های دیگر خواهد شد.بنابراین برای پیشگیری از چنین مشکلی باید از بالا و اوج خواندن بیش از حد متعارف پرهیز کرد.

*فشار بیش از حد و غیرضروری به حنجره:

فشار بیش از حد و غیرضروری به حنجره نیز یکی از دلایل گرفتگی صداست. بسیار مشاهده می شود که خواننده بیشتر اعضای بدن خود از جمله اندام های صوتی، فک، گردن، شکم و سایر اعضای درگیر را منقبض کرده و فشار بیش از حد معمول را برای تولید صوت وارد می کنند در حالی که نیازی به این کارها نبوده و می توان با تمرین درست از فشار و انقباض کم کرد یا کلا از بین برد و البته باید گفت فنون و تکنیک تولید صوت هم بسـیار مهم است که هنرآموز باید به هنرجو آموزش دهد به شرطی که خود مدرس نیز از این موضوع آگاهی داشته باشد. بنابراین راهکار آن تمرینات مختلف برای کاهش فشار و رها کردن صد ا، استفاده از تمام اندامـهای صوتی و سایر اندام های درگیر در تولید صدا است.

*دادن حجم بیش از میزان مفید یا کمتر از آن:

 در این حالت نیز خواننده ها به دلیل پیـروی از یک الگوی خاص و مورد نظر خود، حجم صـدای خود را کم و زیاد می کنند که باعث به وجود آمدن صدای غیرواقعی و گرفتگی صدا می شود بـنابراین راهکار آن استفاده از حجم طبیعی و مفید و اجتناب از دادن حجم بیشتر یا کمتر است.

*گرم نکردم صدا قبل از خواندن:

 گرم کردن صدا مانند گرم کردن عضلات در ورزش است. همان طور که گرم نکردن عضلات بدن قبل ورزش باعث آسیب جدی به بدن، گرفتگی و قفل عضلات می شود در خواندن نیز باعث گرفتگی صدا و آسیب به تارها به صورت موقت و طولانی می شود.بنابراین با استفاده از تمرینات صوتی بم و عضلانی مربوطه به فک و اندام های صوتی و سایر عضلات باید گرم و صدا برای خواندن آماده شود.

*نداشتن تمرین نامنظم :

تمرین نامنظم نه تنها اجازه پیشرفت جدی را به خواننده نمی دهد بلکه احتمال آسیب دیدن و گرفتگی صدا در این حالت و در صورتی که خواننده به یکباره اقدام به خواندن در پرده های اوج کند وجود خواهد داشت.

*آشنا نبودن و آگاهی نداشتن از نحوه تولید صحیح صوت:

 بیش از حد اقدامی برای خواندن از جمله یادگیری و ردیف و تصنیف و… نحوه تولید صوت از حنجره بسیار مهم و ضروری است و البته منظور، نحوه تولید صوت طبیعی  به حالت حرف زدن و محاوره و به دور از هر گونه تقلید اشتباه است و ناگفته نماند که مربی و هنرآموز، خود باید صدای مختص خود و طبیعی و مستقل داشته باشد تا بتواند هنرجو را به صورت صحیح راهنمایی نماید. هنرجویان به دلیل آشنایی نداشتن با این موضوع دچار گرفتگی وعارضه های حنجره می شوند و توصیه می شود برای این امر پیش یک مربی کارآموزه و آگاه اقدام به یادگیری کنند.

*استفاده بیش از حد و نادرست از تارهای صوتی و حنجره:

 واضح است که خواننده باید به صورت مناسب و اصولی و به میزان استاندارد از حنجره استفاده نمـاید زیرا یکی از دلایل گرفتگی صدا استفاده نکردن بهینه از صدا و خواندن بدون استراحت و بدون رعایت آداب درست خواندن است.

بخش دوم: بیماری ها و وضعیت جسمانی خواننده

بخش دوم گرفتگی صدا مربوط به بیماری ها و وضعیت جسمانی خواننده است که در بیشتر موارد نیاز به مراجعه به پزشک متخصص و درمان آنهاست.

۱-آلرژی که باعث افزایش ترشح معده و در نتیجه تورم تارهای صوتی می شود.

۲-ریفلاکس یا برگشت اسید معده به مری و گلو به ویژه شب ها است.

۳-بیماری های تیروئیدی

۴-بیماری های عصبی از جمله ام اس، سکته مغزیف پارکینسون و …

۵- بیماری های عفونی و التهابی حنجره مثل سرماخوردگی و یا عفونت سینوس و دستگاه تنفسی است.

بخش سوم: قرار گرفتن در محیط های آلوده

۱-قرار گرفتن درمعرض دود سیگار: سیگار علاوه برتحریک تارهای صوتی باعث پولیپ تارهای صوتی و تومورهای سرطانی در حنجره در طولانی مدت می شود.

۲-قرار گرفتن در محیط آلوده به بخار مواد شیمیایی

۳-قرار گرفتن در محیط های پر سر و صدا که خواننده را مجبور به حرف زدن با صدای بلند کند که در طولانی مدت گرفتگی صدا را به همراه خواهد داشت.

۴-قرار گرفتن در محیط های آلوده به دود ماشین آلات و خودرو و کارخانه ها

۵-خشکی هوا هم در مناطق سرد و خشک روی صدا تاثیر می گذارد.

بخش چهارم: فلج تارهای صوتی

 در فلج شدن تارهای صوتی ، امواج عصبی که به حنجره منتهی می شوند، دچار اختلال شده و موجب فلج شدن عضله می شوند.پزشکان اغلب علت این عارضه را کشف نمی کنند. علل شناخته شده برای ایجاد فلج شدن تارهای صوتی عبارتند از :

آسیب وارده به تارهای صوتی در طول عمل جراحی:

جراحی که بر روی گردن یاقسمت بالایی قفسه سینه انجام می شود می تواند موجب واردآمدن آسیب به اعصاب حنجره شود. جراحی هایی که خطر آسیب را شامل می شوند شامل جراحی غده تیروئید یا پاراتیروئیِد، مری، گردن و قفسه سینه می باشند.

بیماری های عصبی: اگر به بیماری های عصبی خاصی مانند بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری پارکینسون مبتلا هستید ممکن است فلج تارهای صوتی را تجربه کنید

عفونت های ویروسی:

 برخی از عفونت های ویروسی مانند بیماری لایم،اپستین بار وهرپس می توانند باعث التهاب ووارد آمدن آسیب مستقیم به اعصاب حنجره شوند

تومورها :

 تومورهای سرطانی و غیر سرطانی می توانند در عضلات ، غضروف یا اعصاب کنترل کننده عملکرد حنـجره و یا در اطراف آن ها رشد کنند و موجب فلج شدن تارهای صوتی شوند.

سکته مغزی:

 سکته مغزی جریان خون وارده به مغز را متوقـف می کند و ممکن است بخشی از پیـام های ارسالی از مغـز به حنجره را قطع کند.

آسیب وارده به گردن یا قفسه سینه:

 ترومایی که به گردن یا قفسه سینه وارد می شود ممکن است کارکرد عصب های حنجره را دچار اختلال کنند. تارهای صوتی دو باند انعطاف پذیر از بافت ماهیچه ای هستند که در ورودی نای قـرار دارند. هنگامی که شـما صحبت می کنید، این تارها برای ایجاد صدا به ارتعاش در می آیند. زمانی که صحبت نمی کنید نیز تارهای صوتی در موقعیت باز و آرام هستند. بنابراین باعث می شوند که بتوانید به راحتی نفس بکشید.

در بیشتر موارد فلج شدن تارهای صوتی ، تنها یکی از تارهای صوتی فلج می شود. اگر هر دو تار صوتی تحت تاثیر قرار بگیرند، ممکن است مشکلات صوتی داشته باشید و مشکلات مهمی را در تنفس و بلع تجربه کنید. علائم و نشانه های فلج شدن تارهای صوتی شامل بی کیفیت شدن صدا، خشونت صدا،تنفس همراه با سر و صدا، احساس خفگی یا سرفه کردن هنگام بلع غذا ، نوشیدنی یا بزاق،نیاز به نفس های مکرر هنگام صحبت کردن، ناتوانی در صحبت کردن با صدای بلند،ناتوانی در بستن لب ها،سرفه های بی اثر و نیاز مکرر به صاف کردن گلو است.

سخن آخر اینکه صدای انسان دارای پیچیدگی های خاص و حساسیت های زیادی است که به مراقب های خاص نیاز دارد و باید گفت که یک بخش مهم گرفتگی صدای خواننده ها مربوط به آموزش نادرست نزد هنرآموزانی است که خود نیز از دام تقلید بیرون نجسته اند و به همان شیوه نیز به هنرجویان آموزش می دهند و بخش دیگر مربوط به نداشتن دانش کافی و تقلید کورکورانه از روی آثار صوتی خوانندگان است.

کسانی که در این عرصه ورود پیدا می کنند باید بسیار هوشمند و آگاه باشند و قبل از یادگیری آواز از افراد آگاه و خبره، اطلاعات لازم را کسب نموده و فریب تبلیغات دروغین و عناوینی چـون صداسازی و غیره را نخورده و در دام این افراد گرفتار نشوند.

*مدرس آواز ایرانی

شهاب زنجان

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پست بعدی

بدون ضامن؛ از بانک مهر ایران تسهیلات بگیرید!

ی ژانویه 24 , 2021
اگر در ارائه تضامین برای دریافت وام مشکل دارید، باید بدانید بانک مهر ایران به‌ تازگی پرداخت تسهیلات بدون ضامن را اجرایی کرده و می‌توانید تنها با یک فقره چک ضامن خودتان شوید!. بله!. به همین راحتی. به گزارش شهاب زنجان به نقل از روابط عمومی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، […]
فارسی سازی پوسته توسط: همیار وردپرس