طرح توجیهی پیشرو درباره، زعفران با نام علمي از خانواده زنبقيان گياهي علفي، چند ساله، بدون ساقه و پيازدار است. پياز زعفران از نوع توپر و تقريبا كروي شكل با قطر3 تا 5 سانتي‌متر و پوششي قهوه‌اي رنگ است كه زير خاك قرار مي‌گيرد. هر پياز 96 تا برگ باريك، نظير برگ علف‌هاي چمني توليد می کند. ريشه‌هاي زعفران از نوع افشان هستند كه از قاعده پيازها و از روي دايره محيطي آن مي‌رويند. گل زعفران اولين اندامي است كه در اوايل پاييز ظاهر ميشود.
در سال اول كشت، به علت ضعف پيازها و عدم استقرار كامل آنها در خاك و كشت عمقي، جوانه‌هاي گل توان كافي براي رويش ندارند و حتي برگ‌ها در سال اول ديرتر از معمول ظاهر مي‌شوند. پوشش گل از سه كاسبرگ و سه گلبرگ همرنگ بنفش تشكيل ميشود، به طوري كه تشخيص كاسبرگ‌ها از گلبرگ‌ها مشكل است.
تعداد پرچم‌ها سه و طول ميله پرچم دو برابر بساك است. بساك زعفران زرد رنگ است. مادگي در مركز گل قرار گرفته و داراي يك تخمدان است و از قسمت تخمدان خامه باريكي خارج مي‌گردد.
خامه طويل و كشيده بوده به رنگ زرد كمرنگ است كه به يك كلاله شفاف قرمز نارنجي سه شاخه‌اي به طول 2-3 سانتي متر ختم ميشود سه كلاله همراه باخامه پس از خشك كردن، زعفران تجارتي را تشكيل مي‌دهند. ما در طرح توجیهی این محصول می کوشیم تا احداث واحد تولید پودر زعفران در کپسول را مورد امکان سنجی قرار دهیم.
معرفي كاربردهاي محصول طرح توجیهی
طبق تحقیقات متخصصان ما در تهیه طرح توجیهی، مهم‌رين خواص زعفران كه از قديم الايام بوده درمان افسردگي است. زغفران خاصيت كاهش چربي و كلسترول خون و افزايش نفوذ اكسيژن در پلاسما دارد. در طب عوام نقاط مختلف جهان، زعفران به عنـوان آرام‌بخش، ضد اسپاسم، اشتها‌آور و مقوي معده استفاده ميشود.. در كشور آلمان زعفـران بـه عنوان آرام‌بخش، درمان درد معده و شكم و آسم مصرف ميشود. داراي بوي قوي و طعم تلخ است. خون‌ساز است و گردش خون را آسان مي‌كند. باعث تحريك اعصاب ميشود. كبد را تصفيه و قوي مي‌سازد.
بررسي سابقه مصرف محصول طرح توجیهی
توليد زعفران كشور بیش از 200 تن در سال است كه 185 تن از آن به صادرات اختصاص دارد و باقيمانده آن در داخل مصرف ميشود. با توجه به آمار صادرات چند سال اخير ميزان مصرف زعفران كشور بين 35 الي 55 تن در سال است كه مصرف آن به صورت پودر داخل كپسول بسيار محدود و در حد صفر است، چرا كه اکنون واحد توليد و بسته بندي زعفران در كپسول در كشور فعاليت نمي‌كند و اين محصول در بازار موجود نيست. پيشنهاد این طرح توجیهی براي سال 1390 این است که، حداقل 10 درصد مصرف زعفران كشور، معادل 5,3 تا 5,5 تن (ميانگين 4 تن در سال) به صورت كپسول تهيه و در اختيار مصرف كنندگان قرار گيرد.
تحليل ضرورت اجراي پروژه طرح توجیهی
زعفران به جهت طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد به وفور در غذا و به ویژه همراه با برنج، صنایع شیرینی‌سازی، داروسازی و صنایع دیگر به مصرف می‌رسد. براساس تحقیقات انجام شده زعفران خواص ضد سرطانی داشته و به عنوان یکی از مفیدترین داروهای ضد تومور و جمع‌کننده رادیکال‌های آزاد عمل می‌کند. زعفران ماده شادی‌بخش، آرام‌کننده، تقویت‌حافظه، افزایش‌دهنده تمرکز و ضد افسردگی است. همچنین زعفران در درمان آلزایمر، پارکینسون، کم‌خوابی، سرفه و آسم بسیار کمک کننده است.
مواد اولیه، کمکی و مصرفی طرح توجیهی
گياه زعفران به عنوان عمده‌ترين ماده اوليه محسوب ميشود.
بازار هدف طرح توجیهی
کارشناسان طرح توجیهی ابراز داشتند علاوه بر بازار داخلی در مورد بازار خارجی، پس از بررسي و مطالعه مقررات واردات و صادرات، شرايط خاصي براي صادرات زعفران يافت نشد و آيين و مقرارات متداول در اين خصوص استفاده ميشود كشور ما به سبب برخورداري از شرايط اقليمي مناسب و متنوع، وجود ذخاير عظيم و نيروي كار ارزان و موقعيت ترانزيتي عالي، از موقعيتي خاص در بخش صادرات غير‌نفتي به ويژه صنايع غذايي برخوردار است. ولي به علت عدم وجود صنايع تبديلي مناسب، به نحوه مطلوبي از آن بهره‌برداري نمي‌شود. در خصوص زعفران با برنامه‌ريزي اصولي مي‌توان گام‌هاي اساسي در جهت ايجاد ارزش افزوده بسيار بالاتر از وضع حاضر برداشت تا كشور و به‌ويژه كشاورزان زعفران‌كار بيشتر از گذشته از حاصل دست‌رنج خود بهره برند.
دانش فني پروژه طرح توجیهی
توجه به بسته‌بندي مدرن و شايسته و در خور اين محصول با ارزش در كشورمان، تشويق و ترغيب كشاورزان براي توليد با كيفيت و بالاي اين محصول براي جلوگيري از كاهش سهم توليد زعفران ايران و جلوگيري از افزايش بي‌رويه قيمت اين محصول براي ممانعت از روي‌آوردن كشورهاي خريدار به ساير كشورهاي توليدكننده و از همه مهم‌تر شناسنامه‌دار كردن زعفران ايراني مواردي است كه اكثريت متخصصان و كارشناسان طرح توجیهی به آن تاكيد دارند. پس لازم است با توجه جدي به اين موارد اين اين طلاي ارزشمند را براي كشورمان حفظ و نگهداري كنيم.
روش تولید طرح توجیهی
زعفران پس از دريافت در قرنطينه آزمايشگاه قرار مي‌گيرد و تا حصول نتايج محموله بايد در قرنطينه آزمايشگاه بماند. سپس نمونه‌برداري از تمام نقاط محموله (بالا، پايين، وسط، كنارهاي كيسه) توسط مسئول كنترل كيفيت انجام ميشود.
بعد از نمونه‌برداري آزمايشات فيزيكي،شيميايي و ميكروبي بر روي نمونه انجام ميشود.آزمايشات شامل قدرت رنگي زعفران، سافرانال، پيكروكروسين (تلخي،رطوبت ورنگ مصنوعي) است. در اوايل فصل زعفران آزمايشات ميكروبي هم صورت مي‌گيرد، چون ميزان آلودگي زعفران در اوايل فصل بالاست.
بعد از اين آزمايشات و تائيد زعفران به بخش توليد اجازه داده ميشود از آن زعفران استفاده شود. سپس ايستگاه بازرسي وجود دارد كه در آن زعفران دستچين شده و ضايعات آن را بر‌مي‌دارند و هم وزن آن زعفران جايگزين مي‌كنند. بعد از طي اين مرحله زعفران براي بسته‌بندي به ماشين‌هاي كپسوله انتقال داده ميشود. اين ماشين‌ها زعفران را بر اساس وزن تعيين شده كپسوله مي‌كنند.
دیاگرام فرایند تولید طرح توجیهی
محل‌های پیشنهادی طرح توجیهی برای اجرای طرح
بر اساس مطالعات صورت گرفته طرح توجیهی استانهای خراسان، فارس، يزد، كرمان، سمنان، مركزي و اصفهان مناسب برای احداث واحد تولید پودر زعفران در کپسول است.
نتیجه‌گیری طرح توجیهی و پیشنهاد
در حال حاضر، زعفران ايران به عنوان يك محصول مهم، استثنايي و انحصاري كشور، به رغم حمايت‌هاي قابل توجه مستقيم و غيرمستقيم دولت، با مشكلات روبـه‌رو است و بهره‌گيري از مزيت‌هـاي موجود در راستاي كاهش مشكلات و خطرهاي پيش‌روي آن يك ضرورت محسوب ميشود و در اين خصوص شايسته است وزارت جهادكشاورزي اهتمام بيشتري نسبت به افزايش شاخص‌هاي بهره‌وري محصول زعفران بـه خصوص شاخص عملكرد آن نشان دهد. همچنين پيشنهاد ميشود وزارت صنايع نسبت به ساماندهي واحدهاي بسته‌بندي زعفران اقدام لازم را انجام دهد و نسبت به اطلاع‌رساني و تشويق توليد‌كنندگان بـه استفاده از واحدهاي مدرن فرآوري و بسته‌بندي، سیاست‌هاي منعطفي را در پيش‌گيرد.
*ساخت واحد تولید کشمش سورت و بسته بندی شده
به خشک شده برخی ارقام انگور از جمله سلطانی بی دانه (به رنگ روشن) و کورنت ( به رنگ تيره) که در معرض نور خورشيد يا با استفاده از خشک کنهای صنعتی تهيه می شود.
معرفی محصول طرح توجیهی
به خشک شده برخی ارقام انگور از جمله سلطانی بی دانه (به رنگ روشن) و کورنت ( به رنگ تيره) که در معرض نور خورشيد يا با استفاده از خشک کنهای صنعتی تهيه می شود، کشمش گفته ميشود. کد آیسیک محصول 15131910 می‌باشد.
معرفي كاربردهاي محصول طرح توجیهی
کشمش بسته بندی شده به عنوان کالای نهايي مصرفی در دسته خشکبار قرا گرفته و به عنوان تنقلات مصرف ميشود. البته بعضی انواع کشمش با عنوان کشمش پلويي مصارف غذايي نيز دارد.
بررسي سابقه مصرف محصول طرح توجیهی
با در نظر گرفتن ظرفيت واحدهای توليدی فعال و در دست احداث، همچنين ميزان صادرات اين محصول در فاصله زمانی مورد نظر، ميزان و روند مصرف کشمش از میزان 42.5 تن در سال 1379 به میزان 32 تن در سال 1382 کاهش یافته است.
تحليل ضرورت اجراي پروژه طرح توجیهی
از ويژگي های خاص کشمش، اقتصادی بودن توليد آن است زيرا از انرژی خورشيد استفاده شده، مواد بسته بندی آن ساده است، محصول خشک شده حجم کمتری داشته و در شرايط انبار معمولی دارای عمر ماندگاری طولانی می باشد. ضمناً تجهيزات لازم برای تهيه کشمش بسيار ساده است.
مواد اولیه، کمکی و مصرفی طرح توجیهی
انگور، البته همه ارقام انگور برای تهیه کشمش مناسب نیستند بیشترین ارقامی که امروزه برای تهیه کشمش استفاده می شود، ارقام بی دانه است. مهمترین آنها رقم کشمشی یا سلطانی و یا تامپسون سیدلس می باشد. روغن و گوگرد نیز به ترتیب برای جلا دادن و فومیگاسیون مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بازار هدف طرح توجیهی
علاوه بر بازار داخلی، بررسی ميزان صادرات و روند آن طی سالهای گذشته، بيانگر افزايش ميزان صادرات ميباشد. بررسی سهم صادرات محصولات باغی از توليد آنها در سال 1382 نشان ميدهد که کشمش با اختصاص سهم 82 درصدی صادرات از کل توليد در رده اول قرار دارد.
دانش فني پروژه طرح توجیهی
روش های متعددی برای آماده سازی انگورها از جمله آفتاب، سایه خشک، استرالیایی و کالیفرنیایی وجود دارد. همچنین خشک کردن به دو روش آفتابی و صنعتی انجام می‌گیرد. در روش آفتابی روش های خشک کردن در طبق،طبقات طوری،داربستی و تاک مورد استفاده قرار می‌گیردهمچنین در روش صنعتی از انواع خشک کن های موجود نظیر کیلن، کابینی، خورشیدی،نواری متحرک و تونلی می‌توان استفاده کرد.
خلاصه بررسی مالی طرح توجیهی در جدول 1 آورده شده‌است.
روش تولید طرح توجیهی
به طور ساده مراحل مختلف تهیه کشمش را می توان به انتخاب نوع ماده اولیه، آماده سازی، خشک کردن، بسته بندی و نگهداری تقسیم کرد.
محل‌های پیشنهادی اجرای طرح
از بررسی واحدهای فعال و در دست احداث نتيجه ميگيريم استانهای قزوين، زنجان، مرکزی، فارس، خراسان، همدان، آذربايجان شرقی و آذربايجان غربی به عنوان محل اجرای طرح مناسب‌ترند. استقرار واحد جديد در شهرکهای صنعتی فعال در اين استانها به دليل دسترسی به امکانات ارتباطی، تاسيسات زير بنايي و … پيشنهاد ميشود.
نتیجه گیری طرح توجیهی و پیشنهاد
با توجه به فراوانی مواد اوليه و پتانسيل بالای کشور در توليد ارقام متنوع انگور و عدم پيچيدگی تکنولوژی مورد نياز در فرآوری، همچنين حمايت های مالی دولت در جهت ايجاد طرح های اشتغالزا و زودبازده، ايجاد چنين واحد صنعتی با توجه به روابط عرضه و تقاضا و امکان توسعه صادرات کاملا توجيه پذير و اقتصادی است.
