اسداله قربان زاده – هفته قبل بود که روز ملی صادرات از سوی اتاق بازرگانی ایران با یکسری محدودیت های کرونایی برگزار شد و در نهایت فعالان بخش خصوصی مصائب راه صادرات و پیشنهادات خود را با معاون اول رئیس جمهوری مطرح کردند،اینکه برای برون رفت از بحران صادرات دولتی ها باید راه را بیش از گذشته تسهیل کنند.
به همین مناسبت بود که رئیس اتاق بازرگانی ایران در یادداشتی به برخی از این سختی ها اشاره می کند و می گوید: از اواخر سال گذشته در کنار مسئله تحریم، مانع دیگری نیز سد راه صادرکنندگان قرار گرفت. شیوع ویروس کرونا به کاهش تقاضای جهانی منجر شد تا دشواریهای فتح بازارهای صادراتی برای فعالان اقتصادی دوچندان شده باشد.
غلامحسین شافعی، اضافه می کند: با وجود این میتوان پذیرفت که این دو مانع از اختیارمان خارج است اما ایجاد مانع سوم از طریق اعمال سیاستهای داخلی برای فعالان اقتصادی غیرقابل پذیرش است. آنچه فعالان صادراتی طی ماههای گذشته با آن مواجه شدهاند، موانعی است که از تصمیمات یکجانبه و خلقالساعه ناشی میشود.
در بخش دیگری از این یادداشت رئیس اتاق بازرگانی ایران اضافه می کند: با شرایط جاری اقتصاد ایران، انتظار میرود بخش صادرات در بالاترین اولویت اقتصادی کشور به لحاظ حمایت و تصمیمسازیهای مؤثر قرار بگیرد، چرا که عبور از چالش تأمین ارز و در ادامه فراهمسازی مواد اولیه موردنیاز بخش تولید و تأمین کالاهای اساسی، در گرو توجه و سیاستگذاری شایسته در این بخش است.
به گفته وی، سیاستگذاران ارزی مسیر معکوسی را در پیش گرفتهاند و فشار بر صادرکنندگان به قدری افزایش یافته که میزان صادرات غیرنفتی در نیمه نخست امسال افت 35درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجربه کرده است. طی دو سال گذشته که سیاست رفع تعهد ارزی با روشهای غیرمعمول، ابلاغ و اجرا شده است، بارها نسبت به خطر خروج صادرکنندگان خوشنام از چرخه فعالیت، هشدار داده شد.
ایجاد اورژانس صادرات
در مراسم همین روز بود که ابراهیم جمیلی از صادرکنندگان نمونه ملی مراسم با بیش از چهار دهه فعالیت در عرصه تولید کشور سخنانی را مطرح کرد که طعم پیشنهاد داشت.
وی بر لزوم ایجاد اورژانس صادرات با هدف تسریع مشکلات و فرماندهی واحد بخش صادرات کشور تاکید می کند و با نگاهی به اوضاع کنونی کشور می گوید: دولت دلایل چرایی رسیدن کشور به این نقطه را بررسی و مشخص کند. اکنون بعد از گذشت این سالها همچنان در حال انتقاد از وضعیت هستیم. به نظر می رسد دلیل آن، بی توجهی به صادرات و لزوم شفافیت در آن است.
ابراهیم جمیلی با اشاره به این نکته که در نوسانات ارزی همه به آثار مخرب آن توجه کردند ولی آثارش برای رشد صادرات مغفول ماند، می افزاید: با این وجود صادرات هیچگاه متوقف نشد اما شرایط جدید باید جایگزین مدلهای گذشته میشد. مدیر عامل شرکت صنایع روی ایرانیان، با بیان اینکه بلاتکلیفی تولید و صادرات به شدت فضا را تحت تاثیر قرار داده است، اظهار می کند: به نظر می رسد تنها راهکار، تصمیمگیری سریع و قاطع است و متاسفانه همچنان بسیاری از مصوبات عملیاتی نشدهاند.
جمیلی نبود حمایتهای قانونی انتقاد و توجه صرف به شیوههای تنبیهی را عامل عدم موفقیت صادرات و تولید کشور اعلام می کند و یادآور می شود: بسیاری از صادرکنندگان تعهدات ارزی را ایفا کرده و مالیات را در اسرع وقت میپردازند اما در هیچ شرایطی از آنها حمایت نمیشود. صادرکننده نمونه ملی از مسئولان کشور درخواست کرد که بازار و اقتصاد را متهم نکنند، چرا که بازار نیازمند آرامش است.
به گفته وی، عطف به ماسبق شدن قوانین همین آرامش را به هم میریزد و متاسفانه امروز تعداد پروندههای جرائم آنقدر بالا رفته که وقت بررسی آنها را نداریم. این فعال صنعت روی کشور، استفاده از همه ظرفیتها و فرماندهی واحد در صادرات را مورد توجه قرار می دهد و متذکر می شود: اجازه دهید وزارت صنعت، معدن و تجارت این فرماندهی را به عهده بگیرد و همه دستگاهها و نهادها حتی بانک مرکزی هم این فرماندهی را بپذیرد و تابع باشد. وی رفع مشکل ورود موقتها و تقویت ناوگان حمل و نقل را از سوی دولتی با هدف تسهیل در کار صادرکنندگان مهم می داند.
کاهش میزان صادرات
از این رهگذار وقتی به مقوله صادرات در استان نگاهی می اندازیم، آمارها حکایت از کاهش میزان صادرات در استان حکایت دارد و اینکه این بحران بر اقتصاد استان نیز سایه انداخته است. در این باره رئیس کمیسیون تجارت و روابط خارجی اتاق بازرگانی استان، با نگاهی به آمارهای صادراتی می گوید: از ابتدای امسال 176 میلیون دلار صادرات از گمرک استان زنجان انجام شده است، به طوری که میزان صادرات استان به دلیل مشکلاتی که توسط بانک مرکزی ایجاد شده بود نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است.
مهدی رنگ رونا با بیان اینکه امسال عودت ارز حاصل از صادرات به جد مطرح شد و بانک مرکزی به عنوان متولی پولی و مالی کشور مسئولیت این موضوع را پذیرفت، با اشاره به اینکه در این راستا بانک مرکزی با بخشنامههایی که صادر میکرد صادر کنندگان را به شدت تحت فشار قرار داد، عنوان می کند: این اقدام باعث سردرگم شدن صادرکنندگان شد و بسیاری از صادرکنندگان فعالیت خود را متوقف کردند تا تعیین تکلیف شوند.
به گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان، بانک مرکزی در این راستا بخشنامههای خلقالساعهای صادر میکرد که همین امر باعث شد در یکی دو سال گذشته صادرکنندگان به شدت ضربه خورده و بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند.
وی با اشاره به اینکه در یکی دو ماه اخیرا اجرای طرح برگشت ارز صادرات به وزارت صمت محول شد، بیان می کند: وزارت صمت آگاهی کاملی از وضعیت صادرکنندگان داشت که باعث شد اجرای این طرح به روش عملیاتی اجرا شود و نظرات بخش خصوصی نیز در این طرح دیده شد.
رنگ رونا با تاکید بر اینکه بعد از این اقدام واردات در قبال صادرات مطرح شده و این موضوع به رسمیت شناخته شد، اظهار می کند: مشکل برگرداندن ارز حاصل از صادرات با ورود وزارت صمت برطرف شده است.
رنگ رونا اضافه می کند: در سامانه جامع صادرات کشور نیز این موضوع لحاظ شده که صادرکنندگان میتوانند ارز حاصل از صادرات خود را در اختیار وارد کنندگان قرار دهند تا وارد کنندگان نیز از محل ارز صادرکنندگان کالاهای خودشان وارد کنند. همین موضوع سالیان سال بود اتفاق میافتاد چرا که این روش بهترین راه در شرایط تحریمی است که باید با تعامل انجام میشد.
به گفته وی، با این رویداد شاهد رشد صادرات کشور و به تبع آن استان خواهیم بود که با این حساب در انتظار یک جهش صادراتی در ماههای آتی در کشور هستیم. اکنون دستورالعمل اجرایی تا به امروز صادر نشده و همچنان تولیدکنندگانی که مواد اولیه خود را از طریق ورود موقت تامین میکنند با این مشکل تعهدات ارزی مواجه هستند.
رنگ رونا ادامه می دهد: امسال بخشنامههایی که توسط بانک مرکزی برای صادرکنندگان داشتیم، بدون نظر بخش خصوصی بود و این موضوع در اجرا با مشکل مواجه میشد و جلوی فعالیت صادرکنندگان را میگرفت. وی با بیان اینکه دستورالعمل رفع تعهدات ارزی صادرکنندگان از محل ورود موقت نیز یکی از مشکلاتی است که گریبانگیر واحدهای تولیدی شده که در حال تعیین تکلیف است افزود: امیدواریم این مشکل نیز تا قبل از پایان سال برطرف شود.
کوتاه سخن اینکه صادرکنندگان بار اصلی ارزآوری به کشور را در شرایط دشوار ارزی به دوش گرفتهاند، امروز تحت فشارهایی قرار دارند که ناشی از رویکردهای فراتحریمی و فراکرونایی است. آن طوری که رئیس اتاق بازرگانی کشور نیز به آن اشاره کرد، انتظار میرود مانع سوم صادرات از میان برداشته شود تا سیگنال های امیدوارکنندهای به جامعه اقتصادی مخابره شود.
آمار صادرات استان در 9 ماهه سال
طبق آمار گمرک استان، صادرات استان از نظر ارزشی بیش از۱۷۶ میلیون و ۳۶۰ هزار دلار و از نظر وزنی بیش از ۱۰۵ میلیون و ۶۹ کیلوگرم بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل چهار درصد کاهش دلاری و دو درصد افزایش وزنی داشته است.
البته در این مدت عمده کالاهای صادراتی شمش روی، ترانسفورماتور، پروفیل، خشکبار، پلیمر پروپیلن، شمش سرب، کاغذ فلوتینگ، محصولات لبنی، مخلوط آب میوه و سبزیجات و پارچههای نبافته بوده است.
واردات ۹ ماهه سالجاری از نظر ارزشی۲۲۷ میلیون و ۴۰۲ هزار و ۲۴۵ دلار و از نظر وزنی بیش از ۲۶۳ میلیون و ۹۷۸ کیلوگرم بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵ درصد کاهش دلاری و ۵ درصد کاهش وزنی داشته است.
بخش عمده کالاهای وارداتی خاک روی، خمیر چوب، کاغذ و مقوا بازیافتی، نخ پلیآمید، نخ پلیاستر، ماشینآلات خط تولید، پودر جاذب، پلیآمید، نوار پلاستیکی، تنظیمکننده ولتاژ، سکسیونر، قطعات اتصال عایق، مقره، ورق فولادی،کاغذ تحریر، کاغذ کرافت،کاغذ تیشو و کاغذ سیگار، پارچه نبافته و الیاف سنتتیک بوده است.
نکته آخر اینکه در این آمار همچنان صادرات شمش روی بیشترین میزان را داشته است، به طوری که در۹ ماهه امسال شمش روی بیشترین کالای صادر شده از گمرک استان بود.
