شهاب زنجان- وقتی در محیطی از درختان قدم می گذارد، حس تعلق خاطر به آن محیط در تو به وجود می آید. آنجاست که احساس رها شدن و آرامش درونی پیدا می کنی. غافل از اینکه در دنیایی زندگی می کنی که دچار روزمرگی شده ای و اسیر دود و دم زندگی شهری!. آری!. اینجا جنگل است. سرسبزی و نشاط با عطری از طبیعت. 

این محیط های طبیعی در گذر زمان از گزند انسان و عوامل طبیعی در امان نمانده اند. در مواقعی هم که به دلیل کمبود بارش باران ها در گذر زمان سیمای خشکسالی در این مناطق حاکم بوده و یا آتش سوزی­های طبیعی بر جان آن ها افتاده شاهد نابودی جنگل ها بوده ایم. چالشی که در چند دهه اخیر  شاهد آن بوده ایم.

اگر نیم نگاهی به وضعیت جنگل و کشت نهال در زنجان یکی از استان های شمال غرب کشور بیندازیم،  به این نتیجه می رسیم که پراکندگی جنگل ها به دلیل کوهستانی و نیمه خشک بودن منطقه دیده می شود، اما زمینه های کشت نهال در نهالستان این استان موجب شده تا شاهد اقدام هایی برای بالا بردن سرانه جنگل در آن باشیم.

این استان یکی از قدیمی ترین نهالستان های کشور را در دل خود جای داده است؛ نهالستانی که در سال 1352 راه اندازی شده و هنوز هم این توان و ظرفیت را برای تولید نهال برای این استان و سایر استان ها دارد.

خبری که دکتر مجید معانی، رئیس اداره جنگل کاری ، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به آن اشاره می کند و دوست دارد، به موضوع جنگل به دید اقتصادی نگاه شود تا عرصه نشینان به آن ورود پیدا کنند:

چند درصد مساحت استان را جنگل تشکیل داده است؟

طبق طرح اطلس جنگل های استان مساحت جنگل‌های طبیعی استان73  هزار هکتار است که با درنظر گرفتن مساحت کل استان4 درصد را جنگل­ها تشکیل داده اند. از این میزان در شهرستان زنجان45 درصد، شهرستان طارم34 درصد، شهرستان ماهنشان14 درصد و شهرستان ابهر7 درصد را جنگل تشکیل داده است.

سرانه جنگل استان چقدر است؟

سرانه جنگلی استان12 صدم درصد گزارش شده که این میزان در کشور2 دهم درصد است. هر چند این سرانه در جهان6 دهم درصد است که نشان می­دهد سرانه جنگل کشور یک چهارم میانگین جهانی است.

برای بالا بردن سرانه جنگل استان شما چه برنامه ای دارید؟

در سال های گذشته برای ترغیب علاقمندان به توسعه جنگلکاری باید از دو بعد اقتصادی و فرهنگی نگاه شود. اعتقاد دارم، تا زمانی که اهمیت جنگل بین عموم نهادینه نشود، برای پیشبرد طرح جنگلکاری راه درازی داریم. نگاه اقتصادی از این بعد اهمیت دارد که عرصه نشین تا زمانی که سود خود را از قبل ورود به درختکاری نبیند احتمال اینکه زمین خود را به جنگلکاری اختصاص دهد پایین است. ارائه تسهیلات همچون طرحی که سال های قبل برای کاشت درخت صنوبر از سوی بانک کشاورزی داده می شد، موجب شد تا صنوبرکاران برای ورود به کاشت این درخت اقتصادی بیش از گذشته همت کنند. از سوی دیگر وام اعطا شده، به این قشر  دارای دوره تنفس بود که خیال وام گیرنده کمی برای رسیدن به سودآوری بیشتر بود.

در سوی دیگر نگاه فرهنگی است. به نظرم این موضوع هم اهمیت زیادی دارد، چرا که اهمیت و ارزش درخت و در کل منابع طبیعی باید روشن شود و اینکه آثار و تبعات آن در گذر زمان در زندگی آن ها به جشم می آید. 

به نظر شما در بعد فرهنگی موفق بوده ایم؟

در سال های گذشته با ورود جدی دوستداران طبیعت به فعالیت در قالب تشکل های غیردولتی موجب شده تا روستاییان و حتی آن هایی که با موضوع جنگل بیگانه بودند به این سمت گرایش پیدا کنند. من فقط به یک موضوع اشاره می کنم، طرح سفیران انفال که چند سال قبل در استان کلید خورد، در آشنایی و شناخت عرصه نشینان با اهمیت منابع طبیعی اثرگذار بود. 

در بعد اقتصادی چطور؟

جدا از صنوبرکاری که در استان اشاره کردم، ورود به مساله کشت گیاهان دارویی نیز جزوء مواردی بود که استان با هدف مدیریت مصرف بهینه آب و بالا بودن ارزش اقتصادی این گونه های گیاهی ورود پیدا کرد. جالب اینکه در این طرح مشارکت بانوان روستایی چشمگیر بود و باعث شد خانوارهای روستایی برای تامین بخشی از درآمدهای معیشتی به این مساله ورود پیدا کنند. این قبیل طرح های کاربردی  بار فرهنگی نیز داشت، چرا که خانواده ها احساس کرده اند که در کنار کمبود آب باید مدیریت و رسیدن به سود را با مصرف بهینه دنبال کنند.

کدام مناطق استان جنگلی است؟

مناطق جنگلی استان در ناحیه رویشی ایرانی- تورانی است. بیشتر مناطق جنگلی استان در ارتفاع شمال و جنوب رودخانه قزل اوزن  طارم، ارتفاع شمال غربی  زنجان و ارتفاعات شمال شرقی  ماهنشان و بخش هایی از ابهر و خرمده است. این نشان می دهد، تقریبا در تمامی نقاط استان جنگل وجود دارد.

در این مناطق چه گونه­هایی به چشم می­آید؟

گونه­های غالب جنگلی استان ارس، بنه، زالزالک، سیاه تلو و شیرخشت است و از این حیث ورود به کاشت برخی دیگر از گونه های جنگلی نیز شناسایی شده است.  

استان زنجان چه ظرفیت هایی در تولید نهال دارد؟

وجود نهالستان کوشکن با قدمت45 سال یکی از قابلیت های استان زنجان برای توسعه کشت نهال­های فضای سبز و جنگلی است. این نهالستان قدیمی موجب شده تا در تولید بیشتر نهال ها برای استان به مرز خودکفایی برسیم و این را نیز بگویم که برای صادرات نهال به سایر استان ها نیز ورود پیدا کرده ایم.

چه گونه­ هایی در این نهالستان تولید می ­شود؟

تنوع تولید نهال در این نهالستان بالا است و کارشناسان منابع طبیعی در سالیان دور و اکنون گونه های مستعد برای کشت و تولید در نهالستان را شناسایی کرده اند. برای نمونه اقاقیا، داغداغان، عرعر،افراء، سرو نقره ای، ارغوان، سرو خمره­ای، صنوبر، بادام، سنجد، بنه، ارس، زالزالک، بادام کوهی، سیاه تلو، پسته و گلابی وحشی جزوء گونه­هایی هستند که در این نهالستان تولید می­شوند.

نگهداری از جنگل در استان سخت است؟

مناطق جنگلی به صورت امانی توسط نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی شهرستان ها انجام می­گیرد. جنگل­های استان از نوع حفاظتی بوده و هیچ گونه برداشتی از جنگل­های استان انجام نمی­گیرد. بنابراین هرگونه قطع و استحصال حمل چوب از جنگل­های استان ممنوع بوده و با متخلفان و تخریب­کنندگان جنگل طبق برخورد می­کنیم.

امسال قاچاق چوب در استان روی داده است؟

با توجه به افزایش قیمت چوب و طرح تنفس جنگل های شمال کشور و نیز نزدیکی استان به کارخانه های تولید چوب در شمال مساله گشت و کنترل و جلوگیری از هرگونه قاچاق در استان به جد در اولویت برنامه های یگان حفاظت استان است، ولی به هر حال قاچاق چوب چندین مورد در شهرستان های طارم و زنجان کشف و برای تصمیم قضایی به دادگاه ارجاع داده سد.

قطع درختان بیشتر در کدام مناطق استان گزارش شده است؟

بیشتر قطعی درختان استان در اراضی ملی واقع در کنار رودخانه ها بخصوص درخت چنار را داشته ایم.

چه برخوردهایی با متخلفان قطع درخت انجام می گیرد؟

طبق ماده42 و48 قانون حفاظت با قطع­کنندگان و حمل­کنندگان چوب قاچاق طبق قانون برخوردهای قضایی انجام می گیرد.

امسال وضعیت اعتبارات بخش جنگل از چه بخش­هایی تزریق شده است؟

خوشبختانه امسال اعتبار نسبت به سال گذشته توجه بیشتری شده که علاوه بر اعتبارات استانی و ملی امسال اعتبار از محل صندوق توسعه ملی نیز داشتیم که جای امیدواری دارد. جنگلکاری انجام شده از محل اعتبارات ملی40 هکتار، از اعتبارات صندوق توسعه ملی نیز 30 هکتار و 20 هکتار نیز از محل اعتبارات استانی انجام گرفته است. همچنین اعتبار کشت 16 هکتاری گیاهان دارویی نیز از محل اعتبارات صندوق توسعه رقم خورد. 

چه تعداد دام در مراتع جنگلی استان چراء می­کنند؟

تعداد دام موجود در مراتع جنگلی استان یک میلیون و300 هزار واحد دامی است که در قالب طرح مدیریت چراء وجود دارد.

برخورد اداره کل در صورت ورود دام غیرمجاز و یا مهاجر به مراتع جنگلی استان چیست؟

 برخی مواقع نیز گزارش­ها حکایت از ورود دام غیرمجاز و مازاد به مراتع استان دارد که نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی استان تذکر و برخوردهای لازم را انجام می­دهند.

چه نوع آفت های درختی جنگل های استان را تهدید می­کند؟

آفت انگلی دارواش پای کوتاه گونه­های درختی ارس شهرستان طارم را تهدید می­کند که همانند سال های قبل مبارزه مکانیکی برای پاکسازی و جلوگیری از شیوع آن اداره کل با جذب اعتبار حفاظت و حمایت را در دستور کار دارد. اعتقاد دارم برای مبارزه مستمر با این آفت باید با برنامه ریزی چندین ساله و تخصیص اعتبار خاص پیش برویم.

درختان جنگلی در جلوگیری از فرسایش خاک چه نقشی دارند؟

ریشه درختان جنگلی ذرات خاک را بهم پیوند می­دهد تا ذرات خاک بهم نلغزد. بارش های آسمانی بخشی به درون زمین نفوذ کرده و موجب می­شود تا سفره­های آب زیرزمینی تشکیل شود و بخشی از بارش ها رواناب تشکیل شده و روی خاک جاری می­شود که تداوم بارش­ها موجب بروز سیل می شود. اگر پوشش­های جنگلی ما در استان بیشتر باشد، نفوذ آب در خاک بیشتر شده و منجر به کاهش رواناب می­شود.