*فرناز جزءدائمی – امروزه با افزایش روزافزون جمعیت و محدودیت سطح زیر کشت، دغدغه ی بسیاری از کشورهای جهان، تامین منابع غذایی برای آینده بشر است. یکی از تکنیک های جدید دانشمندان بیوتکنولوژی در این زمینه استفاده از بذرهای تراریخته یا Genetically Modified Organisms (GMO) است.
از دیدگاه علم کشاورزی این تکنیک که باعث تغییر ژنتیکی اندام می شود به این صورت به وجود می آید که طی یک فرایند کپی از یک سری ژن یا بخشی از DNA از یک اندام گیاهی یا گیاه به گیاه دیگر انتقال می یابد. این تکنیک که طی آن یک موجود با خصوصیات ژنتیکی جدید به وجود می آید یک روش به شدت دقیق اصلاح گیاهان است که بر فهم دقیق و کامل کدخوانی ژنتیکی گیاهان استوار است و به دانشمندان اجازه می دهد که تنها یک ویژگی خاص را در یک گیاه، بدون ایجاد تغییر در هیچ بخش دیگری از آرایش ژنتیکی، تغییر دهند.
هدف از تولید مواد غذایی تراریخته چیست؟
امروزه میلیون ها هکتار زمین در جهان زیر کشت گیاهان ترانس ژنتیک قرار دارد و گیاهان زیادی با روش ترانس ژنتیک دستکاری شده اند تا محصول آن ها افزایش یابد.
علاوه بر افزایش محصول، دلایل دیگری هم برای دستکاری ژنتیکی وجود دارد. از جمله گیاهان را به شوری و خشکی مقاوم می کنند تا آنها را در زمین های شور و خشک پرورش دهند.
با استفاده از این روش، گیاهان را می توان نسبت به عوامل زیستی نامساعد مقاوم ساخته و گیاهانی را تولید کرد که در مقابل حشرات، باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و آفات زیستی مقاوم هستند.
این روش همچنین در بهبود روند رسیدن میوه برای داشتن ظاهری مطلوبتر در برطرف کردن نیاز بازار تاثیر گذار است.
این ویژگی های جدید ایجاد شده نه تنها به سالم نگه داشتن گیاه کمک می کند، بلکه در توسعه و افزایش سلامتی محیط زندگی انسان نیز موثر است.
برای مثال گیاهان متحمل به علف کش به کشاورزان این امکان را می دهد که عملیات مکانیکی کمتری روی زمین به منظور آماده سازی قبل از کشت داشته باشند که این امر باعث کاهش فرسایش خاک، کاهش سیلاب های حاوی مواد غذایی خاک و باقی ماندن رطوبت موجود در خاک (نیاز کمتر به آبیاری) می شود.
همه عوامل فوق باعث افزایش محصول و میزان مواد غذایی می شود. در نتیجه، تولید گیاهان تراریخته نیاز به سم پاشی و استفاده از سموم شیمیایی را کاهش می دهد و از این طریق به حفظ محیط زیست کمک می کند.
انواع محصولات غذایی تراریخته
استفاده از زیست- فناوری برای ارتقاء کیفیت و کمیت مواد غذایی مورد توجه قرار گرفته و غذاهای تراریخته از شیر نوزادان گرفته تا دیگر فرآورده های لبنی مصرفی بزرگسالان و سایر مواد غذایی مانند سیب زمینی، گوجه فرنگی، کدو، ذرت، دانه های سویا، روغن کانولا، گندم، برنج، چغندر قند و …، الیاف مورد استفاده برای تهیه البسه مانند پنبه و کتان و غیره با استفاده از جابجایی قطعات بزرگ DNA، با ویژگی های مطلوب تهیه می شوند.
آیا مصرف مواد غذایی تراریخته مضر است؟
کشت های تراریخته از نظر مواد مغذی (سطح اسید آمینه، پروتئین، ویتامین، فیبر و ..) با کشت های همتای غیر تراریخته خود کاملا مشابه بوده و مورد تایید ارگان هایFDA، USDA و EPA می باشند. اکنون محصولات تراریخته در 29 کشور جهان کشت می شود.
به عنوان مثال بیش از 70 درصد سویای مصرفی در دنیا سویای تراریخته است که از کیفیت بالایی برخوردار است و این محصول و مشتقات آن شامل روغن های گیاهی، آرد سویا، لسیتین و پروتئین سویا، علاوه بر محصولات دیگر تراریخته، در بیش از200 کشور دنیا به مصرف می رسد.
درصد قابل توجهی از محصولات تراریخته در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، آرژانتین، استرالیا و غیره تولید می شوند و آمریکا با 5/20 میلیون هکتار و یا 74 درصد زمین های کشت محصولات تراریخته، بیشترین مساحت زمین های زیر کشت این محصولات را داراست.
واکنش های حساسیت زای غذایی، وجود ژن های مقاوم پادزیست، ارزش تغذیه ای کاهش یافته ممکن و تاثیر محیطی بر زندگی حشرات و حیوانات از جمله نگرانی های مطرح شده در مورد محصولات تراریخته می باشد. با این حال، تاکنون تاثیرات سوء مواد غذایی تراریخته بر اندام های انسان و سایر مزارع طبیعی و محیط مجاور آن ها در هیچ یک از تحقیقات علمی به اثبات نرسیده است.
با توجه به نیاز به تحقیقات بیشتر درباره تاثیرات بلند مدت غذاهای تراریخته، برچسب گذاری محصولات تراریخته در جهت کمک به انتخاب آگاهانه مصرف کننده ضروری به نظر می رسد.
از طرفی، به نظر می رسد دیری نخواهد پایید که وجود برچسب بر روی غذاهای تراریخته مبلغ کیفیت مناسب تر این غذاها باشد.
به عنوان مثال تولید دانه های سویای دارای اسید اولئیک بالا، مدعی تولید یک ماده غذایی است که میزان چربی اشباع شده آن پایین تر و برای مصرف کننده مناسب تر است.
* کارشناس مرکز اطلاع رسانی غذا، آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و دارو
