اسداله قربان زاده – با همه گیر شدن ویروس کرونا در جهان همگان در بهت و حیرت فرو رفتند که چگونه یک ویروس ناشناخته قادر است، تمامی جوانب انسان کنونی را زیر سلطه خود درآورد. این در شرایطی است که در قرن۲۱ علم پزشکی روز به روز روزنه هایی از گستره وسیع را به روی همگان می گشود، اما در کشف این ناشناخته عجب هنوز محققان انگشت به دهان مانده اند.
در سوی دیگر این بحران جهانی یک مزیت برای محیط زیست داشت و آن کاهش فشار برای بر دوش آن بود. انسان کنونی به خودش آمد که تا چه میزان مرزها را درنوردیده و قلمرو سایر گونه ها را تصاحب کرده است. این سوالی است که تاکنون رسیدن به جواب برای آن را باید از ابعاد مختلف بررسی کرد. سارا اردو ، پژوهشگر حوزه محیط زیست است. او در این مصاحبه به تاثیر کرونا بر محیط زیست از ابعاد مختلف پرداخته است و اعتقاد دارد برای ساختن محیط عاری از آلودگی ها اطلاع رسانی، آموزش و آگاه سازی تداوم داشته باشد:
شیوع کرونا تا چه میزان بر بهبود اوضاع نامساعد محیط زیست تاثیر داشته است؟
قبل از چالش کرونا، به دلیل روند سریع تغییرات اقلیمی و اثراتش بر روی زمین اوضاع امیدوار کننده ای نداشتیم، اما در این دوران به دلیل تعطیلی و کم کار شدن بیشتر صنایع و کاهش حمل و نقل، تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش چشمگیری داشته است و اثرات تغییرات اقلیم کم شده است، البته بعضی روشنفکران و متخصصان معتقد هستند بعد از کرونا به دلیل ضربه اقتصادی وارد شده به صنایع، میزان فعالیت صنایع و کارخانه‌ها بیشتر خواهد شد و باعث افزایش چشمگیر گازهای گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی خواهیم بود، اما من امیدوارم با این پیش بینی و آمادگی، همچنین نگرش حساس مردم به محیط زیست که به دلیل چالش کرونا ایجاد شده ما شاهد آینده‌ای بهتر باشیم، از لحاظ مصرف آب و پسماندهای پلاستیکی و حفاظت از مناطق و غیره باید حساستر عمل کنیم، در کل همچنان باید آموزش و فرهنگسازی را ادامه بدهیم تا روزی که حفاظت از محیط زیست بخشی از زندگی همه مردم جهان شود. در واقع کرونا مجموعه محدودیت‌هایی را در پی داشت که کاهش رفت و آمدها، کاهش خریدهای غیراساسی، توقف صنایع آلاینده، کاهش تخریب‌های جنگلی و مرتعی و غیره در نتیجه همه این عوامل کاهش آلودگی هوا و طبیعت را به همراه داشت.
آیا شاهد تغییر نگرش مردم نسبت به محیط زیست و به نوعی آشتی با طبیعت خواهیم بود؟
از بعضی جهت ها ما شاهد تغییر نگرش مردم هستیم، مردمی که به تغییرات اقلیمی و گازهای گلخانه ای کمتر توجه می کردند و یا امیدی برای بهبود اوضاع نداشتند، امروز شاهد تغییرات مثبت محیط زیست هستند و امیدوارتر تلاش برای بهبود محیط زیست می کنند. اما از جهاتی ترس از ابتلا به بیماری کرونا ویروس باعث افزایش مصرف آب و مواد ضدعفونی شده است. مردم باید هوشمندانه با این چالش برخورد کنند و همه جوانب زیست محیطی را در نظر بگیرند.
شیوع کرونا اگرچه از منظر کاهش تولید گازهای گلخانه ای به زمین کمک کرد، اما با توجه به رشد فزاینده مصرف مواد ضدعفونی کننده و اقلام بهداشتی، شاهد روند رو به افزایش تولید پسماندهی عفونی و بیمارستانی هستیم که رهاسازی آنها در طبیعت برای محیط زیست زیانبار است. در این باره چه نظری دارید؟
محیط زیست بخشی از زندگی ما نیست، تمام زندگی ماست، پس با تمام وجود برای حفاظت از تمام زندگیمان از خودمان شروع کنیم و منتظر کسی نباشیم. به نظر من ابتدا باید راهکارهای علمی و عملی را جهت کاهش میزان آلودگی زیست محیطی را به مردم آموزش بدهیم و سپس فرهنگسازی کنیم تا شاهد چنین فجایعی نباشیم.
آیا این چالش جدی هشداری برای عموم مردم است؟
همان طور که این چالش نسل امروز را بهت زده کرد، درس عبرتی برای نسل های آینده خواهد بود. انسان کنونی میراث دار نسل آینده است و به اعتقاد من این تلنگری بود بر همگان در اقصی نقاط جهان تا نگرش خود را به محیط زیست تغییر دهند و به این باور برسند که در دنیایی زندگی می کنند که تنهات متعلق به خودشان نیست و همگان بخصوص آیندگان نیز در آن سهم دارند.
ورود حیوانات به حریم شهرها در دوران قرنطینه روزهای منتهی به سال جدید و بعد از آن حامل چه پیامی بود؟
می توان در کنار محیط زیست و حیوانات زندگی سالمی داشت، ما با ساخت شهری وارد قلمرو حیوانات شده ایم، اما توجهی به حقوق حیوانات نکرده ایم و حال فرصتی پیش آمد که حیوانات بتوانند وارد شهر ها شوند، در معماری شهری باید جایگاه های زیستگاهی حیوانات هم در نظر بگیریم و به حقوق و قلمرو حیوانات احترام بگذاریم. خودخواهی های انسان ها به مرز انفجار رسیده بود و خود را حاکم مطلق طبیعت می دانست، در حالی که حق حیات گونه های مختلف جانوری و گیاهی مرزها را شکافته است و باید به این درک متقابل از حاکمیت همگان در قبال محیط زیست می رسیدیم.
کرونا تا چه میزان توانسته توازن اکوسیستم را برقرار کند؟
کرونا با محدود کردن انسان توانست به طور موقت فشار از محیط زیست بردارد، اما دوران پساکرونا به عملکرد بشر و برنامه ریزی هایی که بر اساس عبرت گرفتن از این دوران گرفته است، بستگی دارد. به نظم من نظم بخشیدن به این توازن نیازمند یک برنامه جهانی از سوی دولت ها است تا با ورود کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته بتوانیم، به یک اجماع نظر برای زیست عاری از آلودگی ها در کره زمین دست پیدا کنیم.
آیا می توان گفت، کرونا ماحصل فاجعه زیست محیطی انسان عصر کنونی است؟
در این مورد تا نتایج دقیق تحقیقاتی نیاید نمی توان نظری داد.
یک گروه بین‌المللی از محققان دریافتند قرنطینه عمومی در واکنش به شیوع کووید ۱۹، میزان تولید کربن روزانه را در جهان ۱۷ درصد کاهش داد. به نظر شما برای پایداری این مساله مهم چه تدبیری باید در کشور اندیشید؟
ما نمی توانیم روند زندگی اجتماعی را تا ابد محدود کنیم، این راهکارها نه علمی است و نه عملی خواهد بود، اما می توانیم با مطالعه و برنامه ریزی دقیق و علمی راهکارهایی برای کاهش میزان کربن و فرهنگ سازی در جامعه ایجاد کنیم.
به نظر شما تغییر رفتار مردم در قبال محیط زیست در دوران پساکرونا چه میزان به چشم خواهد آمد؟
متاسفانه به دلیل افزایش استفاده از آب و مواد شستشو همچنین استفاده از دستکش های پلاستیکی در دوران کرونا نمی توانیم، بگوییم مردم تغییر رفتار هوشمندانه ای در قبال محیط زیست انجام داده اند، اما کاهش تردد ها و تعطیلی و کاهش ساعت کار صنایع باعث کاهش میزان آلودگی های زیست محیطی شده است که امیدوارم با برنامه و فرهنگ سازی و ایجاد راهکارهای علمی در دوران پسا کرونا هم این کاهش الودگی ها ادامه داشته باشد. درک و باور این موضوع که زندگی ما کاملا با طبیعت در تعامل است و اینکه اگر از طبیعت مراقبت نکنیم، نمی‌توانیم از خود مراقبت نماییم، ما را بر این خواهد داشت که با طبیعت به عنوان قویترین متحد انسان ها مهربان بوده و بیش از ظرفیت تحمل محیط زیست بر آن فشار وارد نکنیم. البته باید اذعان کرد که شرایط امیدوار کننده ای که در این مدت به دلیل ویروس کرونا برای محیط زیست به وجود آمده است، درمان نیست بلکه یک مسکن مقطعی است و نیاز است تا همه انسان ها در تغییر سبک زندگی و فعالیت های اقتصادی خود بازنگری داشته و بدانند که این تاثیرات در صورت عدم توجه منجر به بازگشت دوباره آلودگی هایی که تا حدودی کاهش داشته، خواهد شد.
این دوران فرصتی را فراهم کرده تا کسب و کارهای سبز رونق بگیرد. در این باره چه نظری دارید؟
به دلیل کاهش شیوع ویروس کرونا (کویید ۱۹) میزان تردد در جامعه ها محدود شده و همین باعث شده که کسب وکارها به سمت فضای مجازی برود و در نتیجه میزان مصرف کربن (ناشی از تردد) کاهش یابد و کسب و کارهای سبز توسعه یابد.
آیا نیاز به این کسب و کارها بیشتر خواهد بود؟
با استقبال مردم به دلیل صرفه جویی در زمان و کاهش احتمال بیماری کویید ۱۹ به سمت کسب و کارهای مجازی احتمال این هست که فصل جدیدی از کسب و کار سبز در دنیا آغاز شود. به اعتقادم این فرصتی را فراهم کرده تا مردم به دور از قیل و قال های شهری از زمانشان به نحو مطلوب بهره ببرند برای نمونه فرصتی را برای در کنار خانواده بودن سپری کنند و حتی مطالعه بیشتری داشته باشند. به هر حال در عصری زندگی می کنیم که بیش از هر زمان دیگری تکنولوژی ارتباط خانواده ها و حتی اقوام را به یکدیگر کمرنگ کرده و با این چالش پیش آمده قعا خانواده به هم نزدیکتر خواهند بود.
