شهاب زنجان- در یک دهه گذشته آمار صادرات استان روند افت و خیز به خوش گرفته است. نموداری که زمانی در اوج بود به یک باره روند نزولی به خود گرفت. این روند درباره صادرات به کشورهای مختلف نیز مشهود است. برای نمونه صادرات استان به عراق در سال ۸۸ ،۹۶ میلیون دلار بود که این میزان در سال ۹۲،به میزان ۲۶۵ میلیون دلار صعود داشت اما به یک باره در سال ۹۵ ، به میزان ۱۸۵ میلیون دلار روند نزولی به خود گرفت تا اینکه دو سال قبل به ۳۸۷ میلیون دلار رسید.

ترکیه به نوعی شریک نخست تجاری زنجان و از اعضای گروه دی۸  است و به نوعی خواهرخواندگی با زنجان دارد و در یک دهه گذشته به غیر از چند مورد شیب صادرات روند صعودی به خود گرفته است و طبق توافق گروه دی ۸ مراودات تجاری در بخش های مختلف صنایع غذایی، نساجی، فولاد، صنایع شیمیائی، پتروشیمی، سیمان، صنایع اتومبیل سازی (مونتاژ محصولات کارخانه های فیات، رنو، جنرال موتورز، تویوتا، اوپل و هیوندای)، صنایع الکترونیک، استخراج معدن، صنایع چوب و کاغذ قابل پیش بینی است. البته در بخش معادن کرومیت، بوکسیت، مس، آهن، منگنز، سرب، روی، آنتیموان، پنبه نسوز، سنگ چخماق، گوگرد، جیوه و سنگ مرمر، طلا، سولفات باریم، استرونتیوم، سنگ سمباده، فلدسپات، سنگ آهک و کربنات منیزیم همکاری دوسویه مهم است.

سبد اول صادرات استان

روی رتبه نخست صادرات استان در یک دهه اخیر بوده است. در واقع زنجان جزوء قطب های تولید روی در کشور است و به نوعی طبق آمار ۷۰ درصد روی و سرب تولیدی کشور مختص این دیار است. نگاهی به آمار صادراتی استان در یک دهه گذشته نشان می دهد که روند صادرات به غیر از اندکی بسیار محسوس در سال دو سال ابتدایی دهه اخیر همواره مسیر صعودی به خود گرفته است به طوری که از میزان صادرات ۸/۷ میلیون دلاری در سال ۸۸ اکنون به مرز ۱۶۷ میلیون دلار رسیده است.

اشاره به این موضوع نیز خالی از لطف نیست که میانگین سهم صادرات این فلز به ترکیه از استان زنجان ۷۸ درصد گزارش شده که این میانگین آن در کشور۶۷ درصد است. در این بین سهم صادرات استان به امارات و چین به ترتیب ۶و ۵ درصد گزارش شده است. با توجه به نیاز بازار کشورهای پیشنهادی برای صادرات این فلز از ایران ویتنام با میزان واردات ۱۳۵ میلیون دلاری ، چین تایپه ۱۲۹ میلیون دلار،اندونزی با ۷۲ میلیون دلار و نیز روسیه با ۲۵ میلیون دلار می تواند بازارهای خوبی برای صادرات این فلز از استان باشد. این در شرایطی است که سهم صادراتی روی از ایران به این کشورها بسیار پایین است.

استعداد تجارت خارجی استان

جدای از سهم قابل توجه فلز روی در بازارهای صادراتی یک دهه اخیر، در سایر بخش ها نیز صادرات همواره با افت و خیزهایی همراه بوده است. علاوه بر سهم صادرات۴۲ درصدی روی از استان، در گروه مس اعم از شمش،مس تصفیه شده،میله و پروفیل، کاتود و غیره استان سهم ۸/۷ درصدی را در صادرات داشته است. سرب تصفیه شده سهم ۶/۱ درصدی، گروه سیم و کابل، هادی های برقی،قطعات اتصال عایق،مقره سهم ۶ درصدی را دارد.

با راه اندازی واحدهای مختلف تولید گروه کاغذ و کاغذ دستمالی در ابهر سهم استان درصادرات این بخش به مرز ۵/۵ درصد رسید که پیش بینی می شود در آینده با توسعه فعالیت ها روند صادراتی استان در این بخش قوت بگیرد. نقطه قابل تامل در این گزارش پایین بودن سهم صادراتی استان در بخش کشاورزی است، به طوری که تنها سهم ۴ درصدی را استان دارد و این در شرایطی است که هنوز جا برای کار در این بخش بخصوص صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی وجود دارد. هنوز قدمی برای برندسازی حتی یک محصول خاص در استان برداشته نشده است. در بخش های محصولات کش بافت و سایر مصحولات مرتبط با صنعت نساجی و ترانسفورماتور،کشمش و آلومینیوم سهم صادراتی استان بین۳ تا ۲ درصد است.سهم ناچیز صادراتی استان در سایر بخش ها اعم از لبنیات، سایر موارد غذایی همچون ویفر، بیسکویت،اکسید روی به غیز از مصارف دارویی، هیدروکسید سدیم و سولفور سدیم،رب گوجه فرنگی،صنایع دستی، انواع کف پوش به جز جاجیم و غیره نیز قابل تامل است.

جالب اینکه صادرات از طریق شرکت در نمایشگاه های خارجی تنها سهم ۰/۲ درصدی در صادرات استان داشته است و این امر نیازمند توجه به این شاخصه است تا شرکت کنندگان با درک این موضوع زمینه را برای بازاریابی و حضور چشمگیر در محیط های نمایشگاهی ارتقاء دهند. در این بین در کشورهای همجوار و آفریقا نمایشگاه ها به صورت دوره ای برگزار می شود که صادرکنندگان با برنامه ریزی می توانند زمینه را برای حضور و معرفی بیشتر شرکت و محصولات خود رقم بزنند. نمایشگاه جی تکس دبی،کشاوریی آنتالیا،حلال مالزی،کفش و چرم استانبول،زیرساخت و ساختمان مسقط از جمله این نمایشگاه ها است. 

کشورهای پیشنهادی برای صادرات

با شناخت از بازار و درک متقابل از ظرفیت های استان و ورود به برخی از بازارها توان صادراتی استان با رفع برخی موانع روی شیب تند بالا خواهد رفت. تایوان برای صادرات مواد معدنی، پاکستان برای صادرات صادرات فولاد، میلگرد، روی، حبوبات، هند برای صادرات مواد معدنی، اتصالات فلزی، کشمش،تایلند برای صادرات موادمعدنی و فلزی، همکاری در زمینه صنایع دستی به خصوص نقره، اندونزی برای صادرات روی،سرب، سیر،اتصالات فلزی،ترانسفورماتور، واردات مواد اولیه نساجی جزوء بازارهای شناسایی شده است. در نمودار زیر یازده کشور پیشنهادی برای صادرات را مشاهده می کنید.

پیش نیازها و الزامات

با هدف تحقق اهداف توسعه صادرات استان ضرورت توجه به برخی آیتم ها ضروری است و این امر نیازمند همکاری و تعامل مقامات استان از این قضیه در حرکت روی ریل توسعه اقتصادی استان است. تداوم اجرا و تامین اعتبار بسته حمایت از صادرات غیرنفتی، اختصاص بودجه استانی و تعیین ردیف بودجه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی به منظور کمک هزینه اعزام و پذیرش هیات های تجاری و حضور در نمایشگاه های خارجی امری مهم است. در سوی دیگر شفافیت در قوانین ارزی تجارت خارجی و رفع مشکلات سیستم بانکی و ارزی و  اجرای سوئیفت توسط بانک ها،رفع ممنوعیت ها و محدودیت ها در مرزهای بین المللی در شرایط شیوع کرونا ویروس در کنار تامین اعتبار تکمیل و توسعه زیرساخت های صادراتی استان باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

در این مقوله ظرفیت سازی بنگاه، بازار و محصولات نقش مهمی دارد، به طوری که بنگاه ها با درک این مهم شناسایی بازار،برگزاری دوره‌های آموزشی- تخصصی تجارت خارجی، ایجاد خوشه های مرتبط و همچنین کنسرسیوم های صادراتی، رصد، پیگیری و رفع مشکلات پیش روی صادرات واحدهای تولیدی استان، تکمیل بانک اطلاعات صادرات کننده استان را در دست تهیه داشته باشند.

در طرف دیگر قضیه ایجاد تنوع در سبد صادراتی با توجه به استعداد محصولات تولیدی،بررسی راهکارهای رفع موانع جهت انجام صادرات در کنار شناخت بازار جدید، پایش رقبا در بازارهای جدید براساس نقشه راه پیشنهادی، اخذ کد گمرکی بازار بین المللی ایستگاه بناب، استقرار بانک و آزمایشگاه در راستای تکمیل پنجره واحدهای تجاری در ارتقاء ظرفیت های صادراتی بسیار مهم است.

استراتژی های کلیدی برای تحقق اهداف کلی

تقویت فرهنگ صادراتی برای توسعه صادرات و تولید صادرات محور، گسترش روابط و مناسبات تجاری با کشورهای هدف صادراتی با توجه ویژه به بازارهای هدف کشورهای همسایه، حمایت و ایجاد شرکت های صادرات محور،بالا بردن دانش علمی و عملی تجار و تولیدکنندگان و تجار استان در کنار توسعه و ارتقاء زیرساخت های مرتبط با تجارت خارجی استان باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

پیشنهاد برای اعزام هیات های تجاری  

اعزام هیات های تجاری با در نظر گرفتن بسته بودن مرز برای مسافران به دلیل ویروس کرونا یکی از موارد مهمی است. برای نمونه عمان برای ایجاد دفاتر همکاری انتقال کالا و پول جهت همکاری های آینده و بررسی ایجاد هاب منطقه ای در منطقه آزاد صحار پینشهاد خوبی است، البته به دلیل گرمای هوا نیمه دوم سال برای سفر به عمان بهتر است. برنامه ریزی برای هند در صورت انجام نشدن سفر به پاکستان در زمینه مواد معدنی، نساجی بسیار مهم است. دی ماه امسال برنامه سفر شهرهای بمبیی، حیدر آباد، جمشیدپور در صورت تاکید بر صنایع فلزی، احمد آباد درصورت تاکید بر صنایع استارتاپی و پارک علم و فناوری قابل بررسی است.