محسن احدی – این روزها نام رمز ارز، ارز دیجیتال و همچنین نام هایی همچون بیت کوین و اتریوم را بارها می‌شنویم. ماه گذشته دولت جمهوری اسلامی آئین نامه بهره برداری از رمز ارزها را ابلاغ و عملاً این حوزه نوین در تجارت جدید جهانی را در ایران به رسمیت شناخت.
هرچند بحث استخراج ارز دیجیتال سال‌ها بود که در ایران آغاز شده و همانطور که در اخبار رسانه ها شنیده اید، هزاران نفر در طول این مدت محل هایی را برای این کار در نظر گرفته بودند ولی تا ابلاغ دولت این حوزه جزو راه‌های غیرقانونی در حوزه اقتصاد بود.
عصر نوین را اگر عصر رسانه های دیجیتال به نامییم پُر بیراه نگفته‌ایم . رسانه‌هایی همچون فیس‌بوک، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ و غیره عملا تصور آدمی را از ارتباطات و کاربرد اینترنت متفاوت کرده‌اند. داده نگاری برای ارتباطات و استفاده از سیستم رمزگذاری برای تبادل پیام ها ، حالا دیگر منحصر به حوزه چت و مکالمات نمانده و چه بسیار کسب و کارهایی که در فضای وب در حال انجام است. از همین رو بود که بسیاری از افراد فعال در حوزه برنامه نویسی تصمیم گرفتند که با استفاده از فضای ابری موجود در اینترنت، نوعی ارز برای تبادلات مالی بین خود و خرید و فروش بسازند . هر چند در ابتدا کسی فکر نمی کرد که این اقدام می‌تواند تحول نوینی در ایجاد بستر تبادلات مالی در حوزه بین‌المللی ایفا کند ولی امروز شاهد هستیم که ارزش اسمی ارز هایی چون بیت کوین و یا اتریوم به چند برابر سال های اولیه تولدشان رسیده و آرام‌آرام نمودار تغییر بهای این قبیل ارزها جای خود را در کنار شاخص‌های مهم اقتصادی قرار داده است که کارشناسان حوزه اقتصاد برای تحلیل سنجی بازار از آنها استفاده می کنند.
ارز دیجیتال چیست؟
ارز دیجیتال یا CRYPTOCURRENCY شکل خاصی از پول دیجیتال (رمزنگاری شده بر اساس بیت های کامپیوتری) است که برای بهره مند شدن برنامه نویسان از ویژگی‌هایی چون غیر متمرکز بودن، شفافیت و تغییر ناپذیر بودن با استفاده از قابلیت بلاک چین ایجاد شد. ماهیت غیر رسمی بودن این عرصه‌ها که آن را عملاً از کنترل نهادها و گروه ها و یا سازمان‌های دولتی و بین‌المللی که در حوزه سیاست و تجارت فعال هستند خارج میکند، در ابتدا سبب شد که بسیاری از هکرها و برنامه نویس ها به آن متوسل شده و تبادلات مالی میان خود را با آن انجام دهند؛ ولی رفته رفته این قبیل ارزها جای خود را در میان سایر تبادلات مالی باز کردند.
در استفاده از ارزهای دیجیتال دیگر احتیاج به داشتن حساب بانکی، بروکراسی نقد کردن چک و یا انتقال حساب وجود ندارد و افراد می‌توانند ارز مورد نظر خود را در کیف پول الکترونیکی خود ذخیره نموده و با استفاده از فرامین اینترنتی آن را منتقل کنند، خرید کرده و یا اینکه تبدیل به ارز رایج آن دلار و یورو و نمایند. ارزهای دیجیتال همانند دلار یا یورو پول هایی هستند که با ساز و کارهای متفاوت خلق و توزیع می‌شوند . به روش استخراج آن به اصطلاح ماینینگ گفته می‌شود، به طوری که دستگاه‌های رمزگشا با حل معاملات پیچیده طراحی شده دست به کشف و استخراج ارز می‌زنند.
بیت کوین برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ ایجاد و یک سال بعد به مرحله عملیاتی شدن رسید. این شرکت برای آنکه بتواند اعتماد مشتریان خود را جلب کند اقداماتی از قبیل اعتمادسازی به وجود پول (همچون پشتوانه سازی) و همچنین ایجاد فضایی برای مقابله با تقلب (چند بار خرج کردن ارز دیجیتال) را پیاده نمود که باعث تسریع در فراگیری این قبیل ارزها شد. امروزه برخی صرافی ها و بانک ها در جهان ارزهای دیجیتال را به ارز واقعی همچون دلار تبدیل میکند و همچنین دستگاه‌های خودپرداز ATM نیز وجود دارند که با استفاده از آنها می توان رمز ارز را به پول فیزیکی تبدیل نمود.
دولت سوئیس مجوزهایی برای دو شرکت استخراج کننده ارز دیجیتال صادر کرده است که بر اساس این مجوز این دو شرکت خواهند توانست اولین بانک ارز دیجیتال جهان را تاسیس کنند. با این تصمیم عملاً می‌توان گفت که رمزارزها در حال پیدا کردن جایگاه خود در حوزه تجارت هستند. راشاتودی در ادامه افزود که با تاسیس بانک رمز ارز، شرکت‌های فعال در حوزه استخراج ارز دیجیتال قادر به برطرف کردن مشکلات، ذخیره کردن، تجارت و مدیریت ارزها خواهند بود.
ویژگی مثبت رمز ارزها
اولین ویژگی ارزهای دیجیتال را می توان غیرقابل بازگشت بودن تراکنش های مالی آن دانست. این ویژگی به این معنی است که شما بعد از خرج کردن ارزخود دیگر آن را در کیف پول خود نخواهید داشت و این موضوع از کلاهبرداری و یا خرج کردن با جیب خالی جلوگیری می کنددومین ویژگی ارزهای دیجیتال به کیف پول الکترونیکی صاحب آن بازمی‌گردد. کیف پول الکترونیکی همانند یک حساب بانکی عمل میکند که مشخصات آن در فضای اینترنت رمزنگاری شده است. این ویژگی به صاحب کیف پول الکترونیکی این امکان را می‌دهد که در فضای تجارت کاملاً ناشناس بماند و معاملات را بدون آنکه شناخته شود انجام دهد.
سومین ویژگی ارزهای دیجیتال را می‌توان به جهانی بودن آنها نسبت داد، به طوری که ارزهایی همچون بیت کوین و اتریوم ماننددلار و یورو در تمامی جهان قابلیت عرضه، تبادل و نقد شدن را دارند. شما می توانید در تهران کالایی را که در چین تولید می‌شود خریده و پول آن را در فضای اینترنت پرداخت کنید و احتیاج به حضور در بانک برای انجام تشریفات اداری از بین می‌رود. همین مسئله ویژگی چهارم این ارزها است که عملا معاملات و تبادلات مالی را تسریع بخشیده و به شما زمان بیشتری به انجام کارها می دهد. ارسال پول به نقاط مختلف دنیا ممکن است با سیستم های فعلی تا چندین روز طول بکشد ولی ارزهای دیجیتال این کار را در تنها در عرض چند دقیقه انجام می‌دهند.
پنجمین ویژگی ارزهای دیجیتال امنیت بستر تبادلات است. افراد در بستر مبادلات درون شبکه‌ای که توسط «قدرت هش» ایجاد شده و به اشتراک افراد می‌گذارد، با بهره گیری از سیستم رمزنگاری می‌توانند به راحتی از ارز خود نگهداری و از آن برای تبادلات فارغ از نگرانی سرقت آن استفاده نمایند.
ششمین ویژگی رمز ارزها که آن را نسبت به پول های معمولی متمایز کرده، انحصاری نبودن آنها است. افراد برای اینکه بتواند از شبکه ارزهای دیجیتال مختلفی مانند بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و غیره استفاده کنند، نیازی نیست از شخص، گروه و یا سازمانی اجازه بگیرند. آنها می‌توانند کل تاریخچه تراکنش ها را دانلود کرده و خودشان بدون نیاز به کسب اجازه اقدام به ارسال و دریافت ارز و همچنین نقد کردن آن بپردازند.
ویژگی‌های منفی رمز ارزها
هرچند ناشناس بودن در استفاده از ارزهای دیجیتال بسیار ویژگی منحصر به فردی است؛ ولی همین موضوع سبب شده که بسیاری از دولت ها و نهادها نسبت به تبادلات مالی مشکوک تحت بازار این ارزها هشدار دهند. بسیاری از نهادها و دولت‌ها هشدار می‌دهند که فضای مبادلات مالی رمزنگاری شده مورد استفاده در ساختار مبتنی بر ارزهای دیجیتال، عملا می‌تواند فضای امنی برای فعالیت تروریست‌ها فراهم نماید تا با بهره‌گیری از آن بتوانند به اعضای خود در گوشه و کنار جهان پول رسانیده و یا برای خرید تسلیحات، بدون ترس از شناسایی تبادلات مالی انجام دهند. همچنین هشدار در مورد پولشویی، فرار از مالیات و استفاده قاچاقچیان از این بستر از دیگر هشدارهای نهادها و دولت های مختلف است که بسیار در مورد فراگیری ارزهای دیجیتال برای تجارت در عرصه بین الملل اعلام می‌شود. هرچند بسیاری از دولت ها و نهادها می دانند که همچون فراگیری شبکه‌های اجتماعی، نخواهند توانست در مقابل فراگیری استفاده از رمز ارزها ایستادگی کنند ولی آنها خواستار حضور نهادهای ناظری برای کنترل و جلوگیری از تخلفات در این بستر تجارت هستند.
دیگر ویژگی منفی ارزهای دیجیتال را می‌توان به نداشتن پشتوانه مالی آن همچون دیگر پول های معمولی ذکر کرد، موضوعی که چندین بار باعث سقوط ارزش این پولهای اینترنتی شده که در نتیجه آن مالکان این ارزها متضرر شده‌اند. هرچند کارشناسان این ویژگی را از جمله موارد منفی در مورد ارزهای دیجیتال بیان می‌کنند ولی ارزش کنونی این ارزها نشان می‌دهد که آنها توانسته اند جایگاه خود را در بازار مالی بین المللی به دست بیاورند.
اوایل سال جاری میلادی مارک زاکربرگ، مدیرعامل و موسس شبکه فیس بوک به عنوان اولین شبکه ارتباط مجازی جهان که بزرگترین آن نیز می‌باشد از تلاش موسسه خود برای ایجاد یک ارز دیجیتال خبر داد، همچنین شبکه تلگرام نیز اعلام نمود تا دو ماه دیگر رمز ارز مورد نظر خود به نام «گرم» را به بازار معرفی خواهد کرد. این اخبار نوید خوبی به علاقمندان کسب و کارهای اینترنتی است، چرا که با ورود موسسات بزرگ چون تلگرام و فیس بوک به این بازار عملاً ارزش ارزهای دیجیتال بالا رفته و بازار آنها نیز اعتبار پیدا می کند.
اکنون بیش از دو هزار و ۲۰۰ ارز دیجیتال در بازار جهانی وجود دارد که بیشتر آنها پروژه‌های مرده یا رها شده هستند. هرچند از معرفی و عملیاتی شدن این ارزها تنها یک دهه می‌گذرد، ولی فراگیری استفاده از آن ها و همچنین رشد خیره کننده ارزش این ارزها، نوید آینده ای درخشان برای این بازار است.
طبق آمار به‌دست آمده، بیشترین استفاده از رمز ارزها متعلق به کشور ترکیه است که یافته‌های مربوط به سال ۲۰۱۹ مشخص می کند از هر پنج شهروند ترک، یک نفر از این ارزها استفاده میکند.
آیا رمز ارزها می‌توانند دنیا را نجات دهند؟
رمز ارزها منتقدان و مدافعان بسیاری دارد و این روزها بحث جایگاه آنها در تبادلات مالی جهانی بسیار گسترده است. گروهی پدیده ارز دیجیتال را فناوری زودگذر دانسته و فضای موجود را هیجانی و زودگذر می دانند و گروهی دیگر در مقابل، ارز مجازی را پولی دائمی و مفید برای آینده بشر و به دور از هرگونه غرض ورزی‌های سیاسی می دانند.
اسکات موهیسون کارشناس ارزهای دیجیتال در یک مقاله با عنوان دفاع از جایگاه ارزهای دیجیتال که در نشریه فایل به چاپ رسید، مدعی شد: بحران بانک‌ها و موسسات مالی در سال ۲۰۰۸ به یک رکود جهانی مبدل گشت که تریلیون ها دلار مالیات مردم را به باد داد. در سال ۲۰۱۷ آژانس اعتبار سنجی اکوئیفکس EQUIFAX اطلاعات بیش از ۱۴۰ میلیون نفر از مشتریان خود را از دست داد و در همین سال نیز فیس بوک به خاطر فروش اطلاعات مشتریان خود با آژانس های تبلیغاتی مجبور به پرداخت خسارت و عذرخواهی شد.
به نظرم موهیسون رمز ارزها دنیا را به جای بهتری تبدیل خواهند کرد، چرا که دیگر نقش پول به صورت فیزیکی با آن ساختار فساد زا شکل خود را از دست می‌دهد. این کارشناس رمز ارزها می‌افزاید: امروز ۳۰ درصد از کمک‌های مالی سازمان ملل متحد به دلیل فساد از دست می‌رود؛ ولی در صورت وجود ارز دیجیتال، پول به صورت مشخص (پول الکترونیکی) به صاحبان اصلی خود می‌رسد.
وی در پایان می‌افزاید که پول واقعی ساختاری فساد زا دارد و آن هم عدم قابلیت پیگیری آن است. موضوعی که در صورت ایجاد ساختار کامل بازار رمز ارزها به طور کامل از بین خواهد رفت و دیگر هر فرد و یا نهادی نمی‌تواند پول کثیف و پنهان را در بازار خرج کند.
رمز ارزها در ایران
با گسترش رمز ارزها در جهان کاربرد آن در ایران نیز گسترش یافته و در حال حاضر استخراج این نوع ارز ها با تصویب هیات دولت و ابلاغ مصوبه آن به دستگاه‌های اجرایی به عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته شده است. البته صحبت هایی نیز به گوش می‌رسد که دولت تصمیم دارد یک رمز ارز ملی برای کشور ایجاد و از آن حمایت کند.
در حال حاضر بانک مرکزی چهار رمز ارز بیت کوین، اتریوم، XRP و تنر را به رسمیت می شناسد؛ ولی هنوز در قبال ایجاد صرافی یا نحوه تبدیل این ارزها به پول ملی تصمیمی اتخاذ نکرده است. البته در مصوبه دولت، استخراج بیت کوین یک صنعت شناخته شده و وظیفه تدوین آیین نامه ها و قوانین در این حوزه به وزارت صنعت، معدن و تجارت سپرده شده است. از همین رو یک اختلاف وظیفه میان این وزارتخانه و بانک مرکزی در حوزه تدوین مقررات به وجود آمده که امیدواریم به سرعت این چالش نیز از فراروی این بازار برداشته شود.
مدت‌ها است که بحث استفاده از رمز ارزها برای تبادلات بین المللی برای خرید کالاهای ضروری و حتی فروش نفت کشورمان در بستر تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه آمریکا که به گفته محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نمود بارز تروریسم اقتصادی می باشد، مطرح شده و بسیاری از کارشناسان حوزه اقتصاد معتقدند که دولت می‌تواند با حمایت از صنعت رمز ارزها به تقویت مبادلات اقتصادی کشور و سهولت داد و ستد تجاری برای دور زدن تحریم ها کمک کند.
دولت، وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین اتاق بازرگانی لزوما باید در این حوزه با یکدیگر همکاری نموده و با ایجاد ساز و کار صحیح نسبت به استفاده از این ابزار نوین برای مقابله با اقدامات خصمانه ایالات متحده و در نهایت حل مشکلات معیشتی مردم گامی بزرگ بردارند.
